Wyrok Sądu Administracyjnego

III SA/Wa 1234/23

WYROK w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Dnia 24 maja 2024 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Anna Kowalska Sędziowie WSA: Jan Nowak (spr.), Maria Wiśniewska Protokolant: Piotr Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2024 r. na rozprawie sprawy ze skargi Jana Brzęczyszczykiewicza na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 marca 2024 r. (ZUS-456/2024) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku:

1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą,

2) stwierdza, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonywane,

3) zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz skarżącego Jana Brzęczyszczykiewicza kwotę 1234,56 zł (jeden tysiąc dwieście trzydzieści cztery złote pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem poniesionych kosztów sądowych.

Anna Kowalska Jan Nowak Maria Wiśniewska

Uzasadnienie

Decyzją administracyjną z dnia 12 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję z dnia 10 lutego 2024 r. o odmowie przyznania Janowi Brzęczyszczykiewiczowi świadczenia w drodze wyjątku. Jako podstawę prawną w tym zakresie Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołał art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniach decyzji organ orzekający wskazywał, że warunkiem przyznania świadczenia na podstawie art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jest spełnienie łącznie wszystkich przesłanek określonych w tym przepisie. Tymczasem w zatrudnieniu Jana Brzęczyszczykiewicza występują przerwy. Okoliczność braku pracy, podnoszona przez zainteresowanego, nie ma – zdaniem organu orzekającego – decydującego znaczenia przy podejmowaniu decyzji w sprawie przyznania świadczenia w drodze wyjątku. W tej sytuacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że w sprawie brak przesłanek prawnych do przyznania żądanego świadczenia. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydana w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy została przez Jana Brzęczyszczykiewicza zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W odpowiedzi na skargę Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie, nawiązując do uzasadnień decyzji wydanych w sprawie. Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Podstawę prawną do wydania decyzji w niniejszej sprawie stanowił art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Według tego przepisu ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. Z przedstawionego unormowania prawnego zatem wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w sprawie świadczeń wyjątkowych w ramach tzw. uznania administracyjnego, kierując się występującymi w danej sprawie okolicznościami wskazującymi, czy zachodzi w tej właśnie sprawie szczególny przypadek uzasadniający ewentualne przyznanie żądanego świadczenia. Decyzja taka, oparta na uznaniu administracyjnym, wymaga zatem szczegółowego umotywowania, wskazującego bez wątpliwości argumenty faktyczne i prawne, którymi kierował się organ, rozstrzygając określoną sprawę. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w sytuacji, gdy organ orzekający postanawia odmówić zainteresowanemu określonego uprawnienia. Wydanie decyzji administracyjnej w granicach wspomnianego uznania administracyjnego, bez rzetelnego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności występujących w sprawie, powoduje, że decyzja uznaniowa staje się w istocie decyzją dowolną, z której treści wynika jedynie sama wola organu, nie zaś proces, jaki doprowadził do danego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy administracyjnej. Decyzja taka jest więc – co do zasady – niezgodna z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. W badanej sprawie, jak wynika z akt administracyjnych, wystąpiły między innymi następujące okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy: skarżący był zarejestrowany jako bezrobotny, nie ma środków utrzymania, jest okresowo całkowicie niezdolny do pracy. Okoliczności te – mimo że miały wpływ na wynik sprawy – nie zostały jednak w postępowaniu administracyjnym w niniejszej sprawie wyjaśnione, co stanowi naruszenie m.in. art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Ponadto z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że zdaniem organu orzekającego w sprawie nie ma podstaw do przyznania skarżącemu świadczenia. Z akt sprawy bowiem nie wynika, aby skarżący nie mógł podjąć zatrudnienia na skutek szczególnych okoliczności. Otóż trzeba podkreślić, że obowiązkiem organu było wyjaśnienie tych okoliczności, ponieważ one z istoty rzeczy nie mogą same wynikać z akt administracyjnych. Obowiązkiem organu zatem było zbadanie wszystkich okoliczności podnoszonych przez wnioskodawcę, a nie tylko tych, które wynikały z akt sprawy. W tej sytuacji Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że decyzje wydane w niniejszej sprawie zapadły z naruszeniem powoływanych przepisów procesowych w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy, i orzekł jak w sentencji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 i art. 205 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Anna Kowalska Jan Nowak Maria Wiśniewska